Hallux rigidus

Wat is hallux rigidus?

Met een hallux rigidus wordt een verstijving van het gewricht van de grote teen bedoeld. Er ontstaat slijtage in het gewricht, waardoor er een ontsteking van het gewrichtskapsel kan optreden. De typische symptomen zijn pijnklachten tijdens het stappen met vaak ook een ‘knobbel’ of zwelling bovenop het gewricht.

Typisch klinisch beeld van hallux rigidus met rode 'knobbel' bovenop het gewricht

De oorzaak van een hallux rigidus is vooral genetisch, maar bepaalde factoren kunnen deze aandoening wel versnellen of beïnvloeden, zoals een afwijkende stand van de teen, de mate waarin sport beoefend wordt, type van werk of de spanning/souplesse in de spieren van het onderbeen. Deze laatste vorm wordt een functionele hallux rigidus genoemd, waarbij het gewricht nog niet beschadigd is maar zich tijdens het stappen wel gedraagt zoals een beschadigd en gelimiteerd gewricht.

Radiografische opname van hallux rigidus, met vernauwing en onregelmatige aflijning van het gewricht (cirkel)

Wat zijn de gevolgen van een stijve grote teen?

Vele patiënten stellen zich de vraag of een hallux rigidus een ernstige aandoening is. Op zich heeft deze stijfheid geen onmiddellijke nadelige gevolgen en zijn er dus veel mensen die geen klachten ervaren en volledig normaal kunnen functioneren. Het is echter wel mogelijk dat er verdere slijtage optreedt over de jaren. Hierdoor krijgen de meeste mensen uiteindelijk pijnklachten omdat het gewricht steeds meer beschadigd geraakt en het hierdoor moeilijker belastbaar wordt. De pijnklachten in de grote teen kunnen bovendien de normale manier van stappen beïnvloeden, waardoor andere klachten kunnen optreden.

Hoe wordt een hallux rigidus behandeld?

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de niet-operatieve (conservatieve) behandeling en de operatieve.

Conservatief

Wanneer het gaat om een beperkte hallux rigidus, of wanneer de oorzaak vooral ligt bij andere afwijkingen in de voet (een functionele hallux rigidus) zal in eerste instantie getracht worden om de klachten te verminderen met steunzolen en gerichte kinesitherapie voor het stretchen van de verkorte spieren en het mobiliseren van het gewricht. Deze behandeling is gericht op het verlichten van de symptomen, maar kan de reeds opgelopen slijtage niet ongedaan maken. Een pijnloze hallux rigidus, die niet gepaard gaat met andere functionele problemen behoeft geen specifieke behandeling.

In sommige gevallen kan er ook geopteerd worden voor een inspuiting met cortisone. Deze inspuiting kan nuttig zijn bij patiënten met een hevige opstoot van ontsteking en pijn, maar zal ook de artrose niet genezen.

Operatief

Wanneer de pijnklachten ernstig zijn of de conservatieve maatregelen onvoldoende zijn, kan overgegaan worden tot een chirurgische correctie. Zoals eerder vermeld wordt een hallux rigidus gekenmerkt door artrose; dit wil zeggen dat het gewricht onomkeerbare schade heeft opgelopen.

Uw arts zal een grondig klinisch onderzoek uitvoeren en de nodige staande radiografische opnames analyseren. De mate van de stijfheid, de graad van slijtage en eventuele bijkomende problemen bepalen welke behandeling het meest geschikt is om uw probleem te corrigeren.

In geval dat er nog geen artrose is opgetreden en de stijfheid wordt veroorzaakt door functionele problemen (een verkorting in de kuitspieren en het peesblad van de voetzool) is een doorgedreven stretchen vaak voldoende. Wanneer er echter vastgesteld wordt dat u na enkele maanden intensief stretchen geen beterschap ervaart op vlak van pijn en de spieren niet aan souplesse gewonnen hebben, dan zal u voorgesteld worden om via een kleine operatie de verkorte kuitspieren langer te maken. (Barouk release) Deze procedure vermindert de spanning in het gewricht van de grote teen zodat verdere slijtage vermeden kan worden.

Bij een milde graad van artrose stellen we vast dat de patiënten vooral last ondervinden van de extra bot aanmaak bovenop het gewricht. Dit ontstaat ten gevolge van de slijtage en komt zowel voor op het middenvoetsbeentje als op het eerste kootje van de grote teen. Deze extra bot aanmaak verhindert de beweeglijkheid en geeft pijnklachten wanneer de 2 uiteinden met elkaar in contact komen. Eén van de chirurgische mogelijkheden bestaat erin om deze bot aanwas en het ontstekingsweefsel uitgebreid te verwijderen (dit noemen we cheilectomie). Meestal wordt dit gecombineerd met een bijkomende correctie in de grote teen, die als doel heeft de spanning in het gewricht te verminderen en de teen meer beweeglijkheid te bieden (Möberg osteotomie).

Radiografische opname met zijaanzicht van een hallux rigidus. Aan de bovenzijde van het gewricht is de typische botaanwas (ostefyt) zichtbaar.

Radiografische opname met zijaanzicht postoperatief na cheilectomie en Möberg osteotomie

Wanneer er een afwijkende stand van het middenvoetsbeentje vastgesteld wordt op de radiografische opnames (dit kan een te hoge stand zijn of een scheefstand zoals het geval bij hallux valgus), is het noodzakelijk dit eveneens te corrigeren. Deze ingreep bestaat dan uit een cheilectomie en Möberg osteotomie, in combinatie met het verplaatsten van het eerste middenvoetsbeentje in de correcte stand. Dit wordt een 'dubbele osteotomie' genoemd.

Radiografische opname met zijaanzicht postoperatief na dubbele osteotomie

In sommige gevallen wordt er veel pijn gezien ( als gevolg van de artrose) maar toch een behoorlijke beweeglijkheid. Hier ligt de oorzaak van de pijn bij slijtage centraal in het gewricht en is er weinig last en zwelling bovenop de teen. Deze patiënten kunnen in aanmerking komen voor het plaatsen van een soort gewrichtsprothese, waarbij de slijtage weggefreest wordt en een implantaat (Cartiva) in het gewricht geplaatst wordt om de schokken tijdens het stappen op te vangen en aldus de pijnklachten weg te nemen. Er zijn een aantal voorwaarden waaraan voldaan moet worden om in aanmerking te komen voor dit type ingreep. Uw arts zal dit uitgebreid met u bespreken en samen bepalen of uw probleem geschikt is voor deze behandeling.

3D tekening van een hemiprothese (Cartiva)

Wanneer de hallux rigidus al lang bestaat, wordt meestal een zeer uitgebreide slijtage gezien met volledige verdwijning van het gewrichtskraakbeen en soms zelf het inzakken van het bot. Een eenvoudigweg verwijderen van de bot aanwas en het ontstekingsweefsel volstaat dan niet meer om de pijn weg te nemen. In dat geval moeten we overgaan tot het ‘vastzetten’ van het gewricht, waarbij het middenvoetsbeentje en de grote teen in de juiste stand geplaatst worden en de twee beenderen in deze positie aan elkaar vastgroeien (MTP 1 fusie).

Radiografische opname postoperatief na MTP1 fusie

Hoe verloopt een operatie en wat gebeurt er achteraf? 

Een correctie van een hallux rigidus vergt meestal 1 nacht hospitalisatie. Uw arts bespreekt op voorhand met u het type van verdoving. Meestal wordt gebruik gemaakt van een lichte verdoving (sedatie),korte algemene verdoving of ruggeprik (Rachi). Deze kan dan worden gecombineerd met een verdovende inspuiting in de knieholte of rondom de enkel, dewelke voorafgaand aan de ingreep geplaatst wordt door de anesthesist, die een echografie toestel gebruikt om de juiste zenuwen zeer gericht te verdoven.  Dit zorg ervoor dat u tijdens en vooral ook na de operatie weinig pijn ervaart.

U ontwaakt met een verband rondom de geopereerde voet. Dit verband blijft gesloten tot de controle raadpleging. U krijgt tevens een beschermende schoen die u meegegeven wordt wanneer u het ziekenhuis verlaat.

Het is van groot belang dat u enkele basisregels goed in acht neemt, om uw herstel te bevorderen en de pijnklachten te minimaliseren.

1. Allereerst vragen we van u om het been zo veel mogelijk in ‘hoogstand’ te houden (dit wil zeggen dat u de voet hoger houdt dan de positie van uw hart) Hierdoor treedt er geen overdreven zwelling op, hetgeen gunstig is voor de heling van de wonde en het wegblijven van de pijnklachten. Er dient gedurende de eerste dagen na de ingreep ook regelmatig ijs gelegd te worden op de voet, hetgeen eveneens een gunstig effect heeft op de zwelling.
2. Daarnaast is het u niet toegelaten om op de voet te steunen gedurende de eerste 2 weken. Wij vragen u om uw verplaatsingen uit bed te beperken tot het essentiële en deze uit te voeren mbv 2 krukken of een rollator.
3. Ongeveer 2 weken na de ingreep wordt u verwacht op de eerste controle raadpleging. De arts zal uw voet onderzoeken (zwelling, beweeglijkheid grote teen, wonde) en de hechtingen verwijderen.
4. Afhankelijk van het type ingreep en of er ook andere problemen gelijktijdig werden behandeld zal uw arts uw specifieke verdere revalidatie met u overlopen.
5. Meestal kan u vanaf 2 weken na de ingreep starten met voorzichtige steunname op een speciale schoen (die u reeds krijgt tijdens de opname), waarbij u eerst 2 krukken gebruikt en geleidelijk aan de voet volledig belast.
6. Een zestal weken na de operatie volgt een tweede controle. Voorafgaand aan deze raadpleging zal een radiografie uitgevoerd worden. Deze toont de stand die bereikt werd met de operatie en de graad van heling van de beenderen. Uw arts zal uw voet onderzoeken en evalueren of alles voldoende naar wens verloopt. Vanaf nu kan u geleidelijk aan de voet belasten met ‘normaal’ schoeisel. U dient er rekening mee te houden dat een voet, gemiddeld gesproken, minstens 3-6 maanden zal opzwellen na enige tijd staan of stappen. De eerste weken kiest u daarom best een brede en wat lossere schoen. Als u een forse zwelling van de voet ervaart, en moeilijk schoeisel kan verdragen,  raden wij u aan om regelmatig wisselbaden uit te voeren (meer informatie kan u hier terugvinden).

Veel gestelde vragen

Wanneer mag ik autorijden? 

6-8 weken, aangezien studies aangetoond hebben dat het 8 weken duurt vooraleer iemand na een dergelijke operatie opnieuw ‘normale’ reflexen in het verkeer kan vertonen.

Gedurende de eerste 6 weken draagt u speciale schoenen, waarmee het niet toegelaten is om met de wagen te rijden. Nadien schakelt u geleidelijk over op normale schoenen. In de praktijk wordt dus gezegd dat u met de wagen kan rijden zodra u op normale  en veilige wijze met normale schoenen kan stappen.

Doet zo’n ingreep veel pijn?

De grote meerderheid van de patiënten ervaart weinig tot geen hinder. Er circuleren jammer genoeg nog enkele horrorverhalen over pijnklachten na een voorvoet correctie, maar deze zijn absoluut niet in overeenstemming met de realiteit. Het teamwerk tussen arts en patiënt zorgt ervoor dat de pijnklachten weinig doorbreken: De verdovende inspuiting die u krijgt voorafgaand aan de ingreep werkt ongeveer 24u, waardoor de meest intense pijnklachten al opgevangen worden. De basisregels van hoogstand en ijs leggen zorgen ervoor dat de voet weinig opzwelt en op die manier vormen zij de belangrijkste pijnstiller. Daarnaast raden wij aan om gedurende de eerste week op regelmatige tijdstippen een standaard pijnstiller (type Paracetamol en Ibuprofen) in te nemen om de pijn geen kans te geven om door te breken.

Wanneer mag ik terug sporten?

U dient minimaal 3 maanden te wachten vooraleer er gestart kan worden met schokbelastende sporten. Nadat het bot verplaatst werd ( zie ‘ hoe verloopt een operatie’) moet het de kans krijgen om zich voldoende aan te sterken vooraleer het bestand is tegen schokken. Afhankelijk van het type operatie, bijkomende correcties en de botkwaliteit kan het soms nodig zijn om langer af te wachten. Bespreek uw sportieve verwachtingen daarom concreet met uw arts, die u een gericht antwoord kan geven in uw specifieke situatie.